ကထိန္ႏွင့္ ပတ္သတ္သည့္ အေမး၊ အေျဖက႑

ေမး။ ။ ကထိန္ခင္းတယ္ဆိုတာ ဘာပါလဲ။
ေျဖ။ ။ အက်ိဳးအာနိသင္ငါးပါးကို ခိုင္ၿမဲေစလို႔ ကထိန္လို႔ေခၚရတဲ့ ပညတ္တစ္မ်ိဳးကို ေက်ာင္းတုိက္အတြင္းမွာ (ခင္းထား=ျဖန္႔ထားသလို) ျပန္႔ႏွံ႔ေအာင္ၿပဳတာ (ဝိနည္းထံုးစံအတိုင္း စီစဥ္တာ)ကို'ကထိန္ခင္းတယ္' လို႔ ေခၚပါတယ္။ (ကခၤါ ဘာသာဋီကာ၊ ၃၁၉)

ေမး။ ။ ကထိန္ခင္းမႈကိစၥမွာ အနည္းဆံုး သံဃာ ဘယ္ႏွစ္ပါးရွိမွ ကိစၥၿပီးႏိုင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အနည္းဆံုး ရဟန္း ၄ပါး ရွိမွ သံဃာျဖစ္ပါတယ္။အဲဒီ ၄ပါး သံဃာကမွတစ္ဆင့္ ဉတ္ကမၼဝါစာနဲ႔ တစ္ပါးအား ေပးရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကထိန္ခင္းမႈကိစၥမွာ (ေပးမယ့္သံဃာက ၄ပါး၊ သကၤန္းကို ခံယူမယ့္ ရဟန္းက တစ္ပါး) အနည္းဆံုး ၅ ပါး ရွိမွ ကိစၥၿပီးစီးႏိုင္ပါတယ္။အထက္မွာေတာ့ သံဃာတစ္သိန္းကလည္း ခင္းႏိုင္ပါတယ္။ (ကခၤါ ဘာသာဋီကာ၊ ၃၁၉) (မဟာဝါ ဘာသာဋီကာ(ဒု)၊ ၁၇၁)

 ေမး။ ။ သကၤန္း ၃ ထည္ (သင္းပိုင္၊ဧကသီ၊ႏွစ္ထပ္သကၤန္းႀကီး)ထဲက ဘယ္သကၤန္းနဲ႔ ကထိန္ခင္း ရပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ သံုးထည္ထဲက တစ္ထည္ထည္နဲ႔ခင္းရပါတယ္။(သင္းပိုင္နဲ႔ ခင္းလုိက သင္းပိုင္နဲ႔ ခင္းပါ။ ဧကသီနဲ႔ခင္းလုိက ဧကသီနဲ႔ ခင္းပါ။ ႏွစ္ထပ္သကၤန္းႀကီးနဲ႔ခင္းလုိက ႏွစ္ထပ္သကၤန္းႀကီးနဲ႔ခင္းပါ။ ကထိန္ခင္းမယ့္ ရဟန္းရဲ႕ ဆႏၵအတိုင္းပါပဲ။) (မဟာဝါ ဘာသာဋီကာ(ဒု)၊၁၇၄)

 ေမး။ ။ ေက်ာင္းတိုက္တစ္ခုတည္းမွာ အခ်င္းခ်င္း မတည့္လို႔ ႏွစ္ကထိန္၊ သံုးကထိန္ခံေကာင္း၊ ခင္းေကာင္းပါသလား။
 ေျဖ။ ။ မခံေကာင္းပါ၊ မခင္းေကာင္းပါ။

(မဟာဝါ ဘာသာဋီကာ(ဒု)၊၁၈၄) မဟာစည္ ဆရာေတာ္ႀကီး ေရးခဲ့တဲ့ ရဟန္းေတြအတြက္ကထိန္အက်ိဳးလကၤာ
၁။ မပန္မၾကား၊ လုိရာသြား၊ ျပစ္မ်ား မရွိၿပီ။
၂။ ၃ထည္ထဲမွာ၊ ထားလိုရာ၊ ထားကာ သြားႏိုင္သည္။
၃။ ၄ပါးတူပင္ ဂိုဏ္းေဘာဇဥ္၊ စားခ်င္ စားႏိုင္သည္။
၄။ သကၤန္းမ်ားစြာ၊ ၅လမွာ၊သိမ္းကာ ထားႏုိင္သည္။
၅။ သံဃာလွဴၿငား၊ သကၤန္းမ်ား၊ သူ႕အားသာ ျဖစ္သည္။
(ဝိ၊၃၊၃၅၂)

မဟာစည္ဆရာေတာ္ႀကီး ေရးခဲ့တဲ့ကထိန္ဒကာေတြ ရတဲ့ အက်ိဳး ၅ပါးလကၤာ
၁။ လွဴသူမွာလဲ၊ နည္းတူပဲ၊ ရၿမဲ က်ိဳးပါးမည္။
၂။ တားဆီးကင္းကြာ၊ လြတ္လပ္စြာ၊ လိုရာသြားႏိုင္သည္။
၃။ တာဝန္ကိစၥ၊ မေလးရ၊ ေပါ့လွေလေတာ့သည္။
၄။ စားလုိရာမ်ား၊ စားေသာက္ျငား၊ေဘးကား မရွိၿပီ။
၅။ ပစၥည္းအမ်ား၊ သိမ္းပိုက္ထား၊ ေဘးကား မရွိၿပီ။
၆။ကိုယ့္ပစၥည္းမ်ား၊ သူတစ္ပါး၊ ယူသြားကင္းပသည္။
၇။ ကထိန္ဒကာ၊ က်ိဳးငါးျဖာ၊ ေလ်ာ္စြာ ရႏိုင္သည္။
(သုတၱာႏုေလာမ)
၈။သာမန္က်ိဳးလဲ၊ မ်ားစြာပဲ၊ ရလဲ ရႏိုင္သည္။

ေမး။ ။ ကထိန္ကို ဘာေၾကာင့္ ဘုရားရွင္က ခြင့္ျပဳေတာ္မူပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ဘုရားရွင္က သာဝတိၴၿမိဳ႕ ေဇတဝန္ေက်ာင္းမွာ သီတင္းသံုးေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ပါေဝယ်တိုင္းသားဘဒၵဝဂၢီေနာင္ညီ ၃ က်ိပ္ဟာ ဓုတင္ ၁၃ ပါးကိုေဆာင္ၾကပါတယ္။ အဲဒီညီေနာင္ ၃က်ိပ္ဟာ ဘုရားရွင္ကို ဖူးဖို႔ သာဝတိၴကို လာၾကပါတယ္။ ဝါကပ္ရာေန႔ နီးလာတဲ့အခါ သာဝတိၴမွာ ဝါဆုိဖို႔ မမီႏိုင္ၾကေတာ့ပါ။ ခရီးအၾကားကသာေကတၿမိဳ႕မွာ ဝါဆိုၾကရ ပါေတာ့တယ္။ 'ငါတို႔ရဲ႕အနီးမွာပဲ ဒီသာေကတၿမိဳ႕က ၆ယူဇနာ ေဝးတဲ့အရပ္မွာ ဘုရားရွင္ သီတင္းသံုးေတာ္မူေပမယ့္ ငါတို႔ဟာ ဘုရားရွင္ကိုဖူးခြင့္မရၾက' လို႔ ေတြးကာ ပ်င္းရိစြာနဲ႔ အဲဒီရဟန္းေတြ ဝါဆို ၾကရပါတယ္။ အဲဒီ ရဟန္းေတြ ဝါဆိုၿပီးလို႔ ၃ လ လြန္တဲ့အခါ ပဝါရဏာ ျပဳၾကပါတယ္။ ပဝါရဏာျပဳၿပီး မိုးရြာလို႔ ေရျပင္ႀကီးျဖစ္ေနတဲ့ ေရနဲ႔ ေရာတဲ့ ႏြံထဲမွာ မိုးေရစိုေနတဲ့ သကၤန္းေတြနဲ႔ ပင္ပန္းစြာသာဝတိၴၿမိဳ႕ ဘုရားရွင္ရွိရာ ေဇတဝန္ေက်ာင္းကို သြားၾကပါတယ္။ ဘုရားရွင္ကို ရွိခိုးၿပီး သင့္တင့္ရာအရပ္မွာ ထိုင္ေနတဲ့ အဲဒီရဟန္းေတြနဲ႔အတူ ဝမ္းေျမာက္ဖြယ္စကား ဘုရားရွင္က မိန္႔ၾကားေတာ္မူပါတယ္။ အာဂႏၲဳ(ဧည့္သည္) ရဟန္းေတြနဲ႔ အတူ ဝမ္းေျမာက္ဖြယ္စကား မိန္႔ၾကားေတာ္မူတာဟာ ဘုရားရွင္ေတြရဲ႕ အေလ့အက်င့္ပါပဲ။ ဘုရားရွင္က အဲဒီရဟန္းေတြကို ဒီလို မိန္႔ေတာ္မူပါတယ္။ 'ရဟန္းတို႔ ခန္႔က်န္းၾကရဲ႕လား၊မွ်တၾကရဲ႕လား၊ ညီညီၫြတ္ၫြတ္ ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာ ခ်မ္းခ်မ္းသာသာ ဝါဆိုၾကရရဲ႕လား၊ ဆြမ္းနဲ႔ မပင္ပန္းၾကပါရဲ႕လား။ ခန္႔က်န္းေၾကာင္း၊ မွ်တေၾကာင္း၊ ညီညီၫြတ္ၫြတ္ ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာ ခ်မ္းခ်မ္းသာသာ ဝါဆိုခဲ့ရေၾကာင္း၊ ဆြမ္းနဲ႔ မပင္ပန္းေၾကာင္းကို အဲဒီရဟန္းေတြက ေလွ်ာက္ထားၿပီး သူတို႔ရဲ႕အေျခအေန ျဖစ္ပံုအလံုးစံုကိုေလွ်ာက္ထားျပၾကပါတယ္။ ဘုရားရွင္က အဲဒီအေၾကာင္းအရာေၾကာင့္ တရားစကား မိန္႔ၾကားၿပီး 'ရဟန္းတို႔ ဝါဆိုၿပီးတဲ့ ရဟန္းေတြအား ကထိန္ခင္းဖို႔ ငါဘုရား ခြင့္ျပဳေတာ္မူတယ္' လို႔ မိန္႔ေတာ္မူပါတယ္။ (မဟာဝါ ပါဠိ၊ ၃၅၁)

ေမး။ ။ ကထိန္အဝတ္ကို အလွဴခံၿပီးေနာက္ တစ္ရက္လြန္သြားရင္ ကထိန္ခင္းေကာင္းပါသလား။
ေျဖ။ ။ ကထိန္ အဝတ္ကို ရရာေန႔မွာပဲ ခင္းရပါတယ္။ (မဟာဝါ ဘာသာဋီကာ(ဒု)၊၁၇၅)

 ေမး။ ။ ကပၸဗိႏၵဳ မထိုးရေသားတဲ့ သကၤန္းနဲ႔ ကထိန္ခင္းႏိုင္ပါသလား။ သကၤန္းႀကီး၊ ဧကသီ၊ သင္းပိုင္ဆိုတဲ့ သကၤန္းသံုးထည္မွတစ္ပါး အိပ္ရာခင္း၊ မ်က္ႏွာသုတ္ပဝါ စသည္နဲ႔ေကာ ကထိန္ခင္းႏိုင္ပါသလား။
ေျဖ။ ။ မခင္းႏိုင္ပါ။ ခင္းလွ်င္ ကထိန္ခင္းသည္ မမည္ပါ။ (မဟာဝါ ဘာသာဋီကာ(ဒု)၊၁၉၁)

 ေမး။ ။ ကထိန္ခင္းႏိုင္ရာကာလက ဘယ္ကေန ဘယ္အထိပါလဲ။
ေျဖ။ ။ သီတင္းကြၽတ္ လျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ကေနတန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔အထိ ျဖစ္ပါသည္။